ისევ დავინახე, როგორ არ უყურებდა.
ლამაზი ქალია, ისეთი ლამაზი, ყველა იმას უყურებს, რომ ჩამოივლის ხოლმე. ეს არა.
ღობის პირზე მიირწეოდა ლამაზი ქალის ჩრდილი, ყველაზე ლამაზისა, ვინც კი მინახავს, ეს კი იდგა მიწასჩაჩერებული, ცალ ხელში ცული ეჭირა, ცხენის ფერდზე დაედო მეორე ხელი.
მაგ ცხენს მაინც მოგიკლავ-მეთქი, გავიფიქრე.
შემგრილდა, მკლავებდაკაპიწებული ვიდექი. ტყეს გავხედე, ნისლი ჩამომდგარიყო, ზაფხულის დილის სქელი ნისლი. რძე არ გადმომივიდეს-მეთქი, სახლში შევბრუნდი, თან იმასაც გავაღვიძებ.
წამომჯდარიყო საწოლში, თვალებს იფშვნეტდა. ისე ბეჩავად უჩანდა წვრილ კისერზე შემოდგმული გაჩეჩილი თავი. აღარც მაფერებინებს, სულ ჰაერში მრჩება მოსაფერებლად გაშვერილი ხელი. თუ საკოცნელად გავიწიე, კეფას მომიშვერს, ლეკვივით დაიბერტყავს თავს. უჰ შე მგლის ლეკვო, შე ძაღლის გაჩენილო მგლის ლეკვო.
მე სულ მწყევლიდა დედაჩემი.
საგზალი უნდა გავუმზადო, ტყეში მიდიან. დღესაც წაიყვანს. ამ ბოლო დროს ყოველდღე დაჰყავს. თითქოს სანადიროდ მიდიოდნენ, უთენია აღვიძებს. თვითონ უხარია, კვიცივით გაეკიდება ხოლმე მამამისს, მე კი მებრალება, ძილი აკლდება. მე სულ ძილი მენატრებოდა, მაგხელა რომ ვიყავი.
ისე წამოაგდებს ხოლმე დილაბინდზე, გეგონება სადმე გარბოდნენ, გეგონება ნადირივით გარბოდნენ ხეები ტყიდან.
ჩავალაგე. პური და ყველი, მოხარშული კარტოფილები. ერთიც პატარა ქილა ერბო. რომ დაიღლებიან, ხელ-პირს ხევის წყალში დაიბანენ, მერე ამოალაგებენ და გაზეთზე გაშლიან საგზალს. დანა თვითონ ექნება, პურზე ერბოს გადაუსვამს და გაუწოდებს. ჩაკბეჩს გულიანად იმ თავისი ნაფოტა კბილებით. სახლში ესე კი არ ჭამს. ჩაკბეჩს, ერბოთი მოეპოხება პირი, ხელის ზურგით გადაიწმენდს ტუჩებს. ჩაიღიმილებს მამამისი, ხელი გაექცევა, ქოჩორი რომ მოუჩეჩოს.
ისე ჰგვანან ერთმანეთს, გეგონება ორივე ჩემი გაჩენილი იყოს. დიდ-პატარა ტყუპებივით არიან. ერთნაირად ეფხორებათ წარბები, ერთნაირი რწევით სიარული იციან. ერთი-ორი გაზაფხულიც და მამასავით აიყრის ტანს, არყის ხესავით აუწვრილდა უკვე ფეხები.
მიდიან.
ასე ვაცილებ ყოველ დილას, ასე ვცხოვრობთ. ადრე მარტო ერთი მიდიოდა, მაღალი, ცხენის კისერზე მკლავგადახვეული. თავზე ხელს დამადებდა ხოლმე სახლიდან გასვლისას.
ახლა აღარ მემშვიდობება.
...
ვინ იცხოვრებდა ამ ტყეში, ჩვენნაირები თუ არა. ან ესეთ სახლში ვინ იცხოვრებდა. ჭერიდანაც მიწა ჩამოდის, კედლებიდანაც მიწა ცვივა. ერთი კაცის დასამარხი მიწა გამომაქვს, ცოცხს რომ გამოვუსვამ დილდილას. ჩამოვჯდები მერე და ტყეს გავხედავ. ღობეს მოადგა უკვე ტყე, თითქოს სადაცაა ეზოს კარს შემოაღებს და ჩემს სახელს დაიძახებს. ხან მგონია, დედაჩემის ხმით დაიძახებს.
სულ მწყევლიდა დედაჩემი. უხელთური ვიყავი, ყველაფერი ხელიდან მცვიოდა. ნეტა რაზე ფიქრობ შე არგასაჩენოო, იტყოდა ხოლმე. ვერ მპატიობდა, არგასაჩენი რომ გამაჩინა. ტიროდა ხოლმე, კაცი რომ არ გვყავდა სახლში. უპატრონოები ვიყავით. რა ჩქარა გეზრდება ფეხებიო, დამყვიროდა, რით გიყიდო კიდევ ახალი ფეხსაცმელიო. ტანიც ისე სწრაფად გამეზარდა. მიმოკლდებოდა კაბები, მებერებოდა მკერდი და კიოდა დედაჩემი, როდის ჩაგაბარებ პატრონს, როდის დავისვენებო.
მერე ჩამაბარა პატრონს. ერთი წყვილი საბან-ლეიბი გადამიკრა თოკით. ცოტაც ჯამ-ჭურჭელი. ტრაქტორით წამოიღეს ბარგი, ამ გზაზე ტრაქტორები დადიან მარტო. ჩვენ ფეხით წამოვედით. გრძელი კაბა მეცვა, ტალახში მოვათრევდი კაბის კალთებს. წვიმიანი გაზაფხული იყო და ფეხქვეშ იზილებოდა სველი თიხა. მეშველა-მეთქი, ვფიქრობდი, ვეღარ მომაწვდენს ხმას, ვეღარ მომწვდება მაგის წყევლა. დავისვენებ, ჩემი პატრონი მეყოლება, აი ეს კაცი.
ხელს წამაშველებდა ხოლმე გზაზე, თავს გვერდზე მივაბრუნებდი. არ მინდოდა დაენახა, როგორ ვწითლდებოდი.
მერეც დიდხანს ვწითლდებოდი, თვეები. მამჩნევდა ხოლმე, ეცინებოდა.
...
არც მე მიყურებს. არც მიყურებს და არც მელაპარაკება. თუ რამე თქვა, ისე ლაპარაკობს, თითქოს ცული ეჭიროს და შეშას ჩეხავდეს. ნაფოტებივით ისვრის სიტყვებს. ლამის ლოგინში ჩაიწვინოს ცული და ხერხი. ეგ არის ჩვენი მარჩენალი. ხის მჭრელების სოფელში ვცხოვრობთ. ხეებს ჭრიან ჩვენი კაცები, ყველაზე დიდ ხეებს არჩევენ ტყეში. მერე მორებად ხერხავენ და ყიდიან. ზოგს ასე, მორებად, ზოგსაც შეშად. ამდენი წელია ვუყურებ, როგორ ჭამს სოფელი ტყეს, როგორ გამოუღუნტა მუცელი. ის კი იზრდება, ღობეებს მოადგა. ხან ვფიქრობ, შემოვარდება და გამოგვყრის სახლებიდან.
პირველად რომ დავინახე ჩვენი სახლი, შემეცოდა რაღაცნაირად, სახლი შემეცოდა. პატარა გორაზე იდგა, მარტოკა. ამობურცული მინდორი ტყის პირას, თავზე შემოდგმული დაბალი სახლი, აქა-იქ ჩამტვრეული კრამიტის სახურავით. მერე გამოვცვალეთ სახურავი, ციყვები დახტოდნენ ზედ და კრამიტს ამტვრევდნენ, წყალი ჩამოდიოდა. სულ ბორცვებზეა შეფენილი მთელი სოფელი. რამე რომ გაგიჭირდეს, ყელზე ძარღვები უნდა დაგებეროს ყვირილით, სახლიდან სახლამდე ხმა რომ მიაწვდინო. მარტო ძაღლების ყეფა ისმის. ყველას ჰყავს ერთი დიდი ძაღლი მაინც. ჩვენი მოკვდა, მგლებმა შეგვიჭამეს შარშან.
ეზო გრძელი ლატნებით გვაქვს შემოღობილი. დიდი ეზოა, პანტისა და ვაშლის ხეები გვიდგას, ძროხების სადგომიც ეტევა და ბოსტანიც. ეგ კი არა, სათიბიც გვრჩება, ერთ დიდ ზვინად ვაგროვებთ ეზოში მოთიბულ ბალახს.
სულ ნისლია. ძაღლების ყეფით შემოღობილი ნისლისბუდე სოფელი, გარეთ კი ტყე.
ჭახჭახებენ ჩხიკვები, ყვავები ხის ტოტებზე ირწევიან. ცივა დილა-საღამოს. განა შორს არის შემოდგომა, ნეკერჩხლებს წითელი შეეპარათ ტყეში.
სიცივისა მეშინია. ისე მეშინია სიცივის და რა გამათბობს ზამთრის ღამეებში. ხელ-ფეხი სულ დაყინული მაქვს. ადრე საბნის ქვეშ შევუძვრებოდი ხოლმე, შეხტებოდა, რა გყინავს, ქალოო. ცხელ წვივებზე დავაწყობდი ტერფებს, ხელებს იღლიებში შევუცურებდი. ტკბილად მაძინებდა იმის კანში გამჯდარი ნახერხის სუნი.
წლებია ვეღარ ვთბები ზამთარში. მატყლს ვამატებ საბანში შემოდგომიდან შემოდგომამდე და მაინც ვერ ვთბები.
ვფიქრობდი ხოლმე, მარტოხელა ქალები ალბათ ყველა ერთმანეთს ჰგავს-მეთქი. ეს არა. შარშან მოვიდა და დასახლდა. დიდხანს იყო უპატრონოდ ის ფიცრული ქოხი, მიწის იატაკით, ჩაქცეული სახურავით. იქ ცხოვრება როგორ შეიძლება. თვითონ რას გააკეთებს იმ წვრილი ხელებით და არც არავინ ეხმარება. მგონი მაგის სილამაზისა ეშინიათ, ქალებსაც და კაცებსაც. ხალხში რომ გამოვა, სადმე განაპირას ჩამოჯდება და ზის ღიმილშეყინული. კალთაზე ხელებჩამოწყობილი.
თვითონ არაფერი გააჩნია, ხან ვის მიეშველება და ხან ვის ძროხების წველაში, კარტოფილის დათესვა-ამოღებაში. აძლევენ მერე ყველს, ერბოს, კარტოფილს, ამით გააქვს თავი. ზოგჯერ ხბოებს მიაბარებენ ხოლმე, გარეკავს საძოვრად, დაჯდება ბალახზე და იყურება სადღაც. საქსოვი დააქვს, მაგრამ რაც ვხედავ, ის ერთი წინდა ვერ დაუმთავრებია. დაჯდება, ერთ თვალს ამოიყვანს და ისევ გაირინდება. გულს ვერ ვუდებო, მითხრა ერთხელ. მე არაფერი მიკითხავს, ცხენის გადასაბმელად მივდიოდი ტყისპირა სათიბში. იჯდა ესე, ხელში ნახევრად ამოქსოვილი წინდა ჩაყუჩებოდა, ამომხედა და მითხრა, გულს ვერ ვუდებო.
ყველი და ერბო დაგვაქვს გასაყიდად. ხან ხაჭო და კარაქიც. შევგროვდებით მთელი სოფლის ქალები, ავკიდებთ ცხენებს და მივდივართ ბაზარში. შვიდი კილომეტრი იქით, შვიდი - აქეთ. ჩვენ-ჩვენი ადგილები გვაქვს, ჩავმწკრივდებით ხალხისა და ბუზების ზუზუნში გაოფლილები, და ვყიდით, თუ რამე გამოვიმეტეთ.
მოვდივართ მერე უკან, ყველისა და ჩამლღვარი კარაქის სუნში აზელილები.
გზას გამოჰყურებს ჩემი შვილი. ის არა.
დეკის ყვავილით ავსებდა ხურჯინს. სანადიროდ დადიოდა ზოგჯერ მთებში. შავ-შავ როჭოებს ხოცავდა. მერე დეკას დაკრეფდა და მოჰქონდა, ჩემ წინ წამოაპირქვავებდა გატენილ ხურჯინს. ყვავილები მომიტანა-მეთქი, მეცინებოდა. გავფენდი დეკას სადმე გრილში, ისე უნდა გაშრეს, მზე არ მოახვედრო. დაასხამ ადუღებულ წყალს, ყვითელ ფერს გამოიღებს. კარგია დეკის ცხელი ნაყენი, ხმელ ასკილსაც თუ ჩაყრი. ზამთარს გადაგატანინებს.
აღარ მოაქვს დეკის ყვავილი. პიტნა მიდგას ბოსტანში, პიტნის ჩაისაც დალევ, როცა გცივა.
არ ვიცი, როდის ვიფიქრე პირველად. უკვე ისეთი ცივი იყო, როგორ შევამჩნევდი. ჩემთან ისედაც აღარ წვებოდა, მაგაზე მაინც მივმხვდარიყავი, ქალი ჰყავს-მეთქი. თან სულ ტყეშია, რას გავიგებ. რაც მამა-შვილი ერთად დადიან, მგონი იმის მერე ვიფიქრე. მარტოს უშვებს იქიდან, ტყისპირამდე მოაცილებს, მოჩანჩალდება ესე, მარტოკა, გვიან მოვა მამაო. ძალიანაც არ აგვიანებს, დიდხანს იმასთანაც ვერ ჩერდება ალბათ. იქნებ იმასაც არ ელაპარაკება.
მეც არ ვყოფილვარ ულამაზო. ხან კაცის ტანსაცმლის ჩაცმა მიყვარდა. იდაყვებზე გამოეხეოდა ჯემპრი, ამოვკემსავდი და მე ვიცვამდი. ფართოდ კი მქონდა, ჩამომეკიდებოდა მხრებზე, მაგრამ ისიც მიხდებოდა. ზოგჯერ ჩავიხედავ სარკეში და მიკვირს. იქნება დარდი მალამაზებს. იქნებ ზოგი დარდი ალამაზებს კიდეც. საქმე მაბერებს და დარდი მალამაზებს.
დედაშენს უთხარიო, ეტყვის ის. მამაშენს უთხარიო, ვეუბნები მე.
ეს რომ არ გაგვეჩინა, რა გვეშველებოდა. ჩემზე რომ გაჯავრდება, იმას დაჰყვირის.
მეც.
დგას ასე, შუაში, ენას უკიდებს ისედაც, სულ დაბერილი აქვს თვალები, სულ ცრემლში ამოვლებული. ვუყურებ და ველოდები, როდის გაწყდება ეს შვილის ენით გაკვანძული ძაფი.
ზოგჯერ ისე მინდა, დავჯდე და მოვყვე ჩემი ცხოვრებისა. ტყეში თუ წავალ, ხეებს თუ შევბღავლებ. აბა ვერავის დაუჯდები, ვერავის მოუყვები. ვის სცალია. თუ შევიყრებით ხოლმე ეს საქმეში ჩაწყვეტილი ქალები, ოღონდ ვიცინოთ, სატირალს არავინ ამოუშვებს ყელიდან.
გრძელი ენა გაქვსო, დედაჩემი მეუბნებოდა ხოლმე. არადა წელში ერთხელ თუ შევუბრუნებდი სიტყვას. რაც გავთხოვდი, სულ რამდენჯერმე მოვიდა ჩვენთან, სანამ მოკვდებოდა. ბოლოს რომ იყო, მთელი დღეები მარტო ვარ-მეთქი, დავიჩივლე. აბა შენ ხომ არ ჩამოგიჯდება, შენ როგორ გიყურებს მთელი დღეებიო.
ხელები მქონდა დაღუდუდებული ცივ წყალში რეცხვისგან. ბევრი სარეცხი მიგროვდებოდა, იმდენ წყალს ვერ ვათბობდი. სანამ პატარა იყო ეს ჩემი ლეკვი, ხო მიჭირდა და მერეც, გვიანობამდე იფსამდა. დიდ ტაშტში მქონდა ჩაყრილი რამდენიმე დღის სარეცხი, ისე მტკიოდა ხელები, წყალში ვეღარ ვყოფდი. წამომიპირქვავა ის ტაშტი დედაჩემმა, ქმარ-შვილს როგორ მოუარო, ეგეც არ იცი, ადგება და გაგექცევა ეგ კაციო.
გვიან მოვა მამაო, მითხრა.
როგორ ძალიან უკიდებს ენას. ნეტა სკოლა მაინც უშველიდეს. დაეწყება მალე სწავლა. მაგრამ ზოგჯერ არც ვუშვებ, მეზობელ სოფელშია სკოლა, მეშინია, გზაზეც დადიან მგლები. ქვეყნის ბოლოს ვცხოვრობთ, ხან მგონია, აღარაფერია ამ სოფლის იქით.
სიმინდის ფაფა ამოვუღე ჯამზე, წინ დავუდგი. ჭამე-მეთქი, მოვალ მე.
ბინდი იდგა უკვე ტყეში.
მალე დავინახე. იდგნენ წიფლის ქვეშ, ერთმანეთს აყუდებულები. ჩახვეულები. ისე ჩახვეულები.
წავიდნენ მერე. ავედევნე. სანამ ველზე გავიდოდნენ, დამინახეს. დამინახეს და მოსწყდნენ ერთმანეთს, გადაეშვნენ ტყეში. დიდხანს მესმოდა ფიჩხის მტვრევის ხმა იმათ ფეხქვეშ, ისე გარბოდნენ.
ძლივს მოვათრიე ფეხები შინამდე.
თოფი ავიღე და კართან დავჯექი. ხომ დაბრუნდებოდა. ვიჯექი და ვუსმენდი, როგორ ფრუტუნებდა ღობეზე გამობმული ცხენი.
მივედი და შუბლზე მივაბჯინე თოფი. თავი გააქნია და დაიფრუტუნა. მერე ყელზე მომადო ცხვირი, შემომასუნთქა.
ცხენი პანტის ხის ქვეშ გადავაბი და დავწექი. არ გამიგია, სახლში როდის დაბრუნდა, ჩამეძინა.
თივა ვხვეტეთ მეორე დღეს. გვიან დაიწყო წელს თიბვა, ტყეში სიარულს გადაჰყვა. მეზობლები დაიხმარა მერე და ბევრი დაგვიგროვდა ერთიანად მოთიბული, ვერ ავუდივართ. ესეც კი ეხმარება მამას, ის რომ ზვინს შემოადგება, თივას აწოდებს ქვევიდან. უნდა მოვასწროთ, სანამ ამინდები აირევა. ქვეშ-ქვეშ გამომხედავდა, ბულულს რომ მივუმარჯვებდი. ძაღლი რომ რძეს ამოგიცქლეფს ცეცხლზე შემოსადგმელად გამზადებული ქვაბიდან, ბალანზე რომ რძის წვეთები შეუხმება, ისე ემჩნეოდა გუშინდელი ამბავი.
ვეღარ გავძელი. მალე მოვალ-მეთქი.
ფიწალი არ დამიგდია, წავიყოლე.
სახლს რომ მივადექი, ეზოში ჩამუხლულიყო, რაღაცას თხრიდა. კი მოუწყვია პატარა ბოსტანი.
დამინახა და იქვე ჩაჯდა. ისედაც უფერულია და სულ წაუვიდა ფერი.
ხელში ფიწალი მეჭირა და დავყურებდი ზემოდან.
მერე ვთქვი:
თივის ხვეტაში დაგვეხმარე. ყველს მოგცემ.
კარგიო, თავი დამიქნია. იჯდა და ხელებს ღრმად თხრიდა მიწაში. კანკალებდა მიწა.
არ მეგონა, მართლა თუ მოვიდოდა. თმა თეთრი თავსაფრით გაეკრა, თეთრი პერანგი ეცვა და თეთრზე წვრილი ყვავილებით მოჩითული კაბა.
ვინ დადის თეთრებში გამოწყობილი თივის სახვეტად.
უკვე ოთხნი ვიყავით. ცხელოდა, ტკაცუნობდა ჰაერი. ბევრი ვიმუშავეთ. როგორ დაგვეხმარე-მეთქი, ვუთხარი. იქნება სხვა საქმეებშიც წამაშველო ხელი, გამიმრავლდა საწველი ძროხები, ხილსაც ჩამოკრეფა უნდა, მიწის მოსავალსაც მიხედვა.
ყოჩაღია, მართლა კი დამეხმარა ყველაფერში. თივაც მოვზიდეთ ამასობაში, სახლის საქმეც გამიადვილდა.
ძალიან ქარი ამოვარდა იმ დღეს, წვიმა და სეტყვა წამოაყოლა. სიმინდ-ლობიოს ვაბინავებდით და გვიანობამდე შემორჩა, ვეღარ მიდიოდა. დარჩი-მეთქი, იმ ოთახში გაგიშლი ლოგინს, ყველ-ერბოს რომ ვინახავ. ცოტა უბერავს, ფარღალალაა, მაგრამ მატყლის საბანს დაგაფარებ, თბილად იქნები. დარჩა.
ისე წიოდა იმ ღამეს ქარი. მთელი ღამე დავდიოდი და ფანჯრებს ხელით ვიჭერდი, გაჩუმებულიყვნენ.
მეორე დღეს სახურავახდილი დახვდა ის თავისი მიწური ქოხი. იყავი-მეთქი ჩვენთან, სანამ რამეს მოახერხებ.
კაცს ხმა არ ამოუღია. გახედა ამან, მაგრამ ხმა არ ამოუღია.
მერე წავიდა და დიდი ნაჭრის ჩანთით მოიტანა თავისი ტანსაცმელი. პეპლები ეხატა ჩანთას.
იქნებ ყველანი გავგიჟდით და ვერ გავიგეთ.
...
რომ შემოთენდება, უკვე ვიღვიძებთ. სულ ერთდროულად ვიღვიძებდით, ერთად ვდგებოდით, ცხელ რძეს ვსვამდით. ტუჩებზე რბილად რჩება რძე, ამომკოცნიდა ხოლმე. შემაჩვია დილას რძის სმას. ხან ახალმოწველილსაც მოიყუდებდა, აუდუღებელს.
ისევ ერთად კი ვიღვიძებთ, მაგრამ ჩუმად ვწევართ. არ ვინძრევით. კედლის იქით იმის სუნთქვა ისმის, მძიმედ სუნთქავს. ქალი ასე რომ სუნთქავს, რაღაც უნდა უჭირდეს. მგონი არ უნდა ჰქონდეს ჯანმრთელი ფილტვები. იქნებ ამიტომ არის ესეთი გადაფითრებული. ცისფერი ძარღვები ეტყობა საფეთქლებზე, ყელზე.
არ ვიცი როგორ უძლებენ. როგორ უძლებენ, ეს საღამოები მაინც, ყველა ერთად რომ ვსხდებით, საჭმელს ერთად ვჭამთ. ჭურჭლის ალაგებაშიც დამეხმარება და გავა მერე, მეძინებაო.
ეს ზის, ცულს ლესავს დილისთვის. კიდევ ბევრია მოსანადირებელი რცხილა და წიფელი. იქნება მუხასაც გადაეყაროს. არყსაც ჩამოატყავებს გზად, ცეცხლის დასანთებად გვინდა არყის ხის ქერქი, ზამთარია წინ.
...
მე კი მარტო აღარა ვარ.
კაცებს ტყეში გავისტუმრებთ და ჩვენ ვრჩებით. ორნი. ისე ველაპარაკები, თითქოს ერთიანად ამოვუშვი, რაც ეს წლები ჩუმად ვიყავი. დავიწყე და ვეღარ ვამთავრებ. ხან მგონია ერთი სული აქვს, ყურებზე ხელები აიფაროს, ჩემი ხმა აღარ გაიგონოს ოღონდაც. რაღა გამაჩუმებს. თავისთვის რომ მიჯდება, ან სადმე წავა, მაშინაც ვერ ვჩუმდები. დავდივარ და მარტო ვლაპარაკობ, ვუყვები.
შვილი რომ გყავს, ხან გავიწყდება სხვა დარდი. შევჩივლე, რა ვუყო-მეთქი, ტყის კაცი და მეძროხე მეზრდება ესეც. ლაპარაკი გვიან დაიწყო, მერე კითხვა ძლივს ისწავლა, უჭირს ეხლაც, წასაკითხიც არაფერი გვაქვს სახლში. ტყის მჭრელი გამოვა ალბათ. გამხდარია, მაგრამ ღონიერი.
ვაშლს ვკრეფდით. კალთაში იგროვებდა. უცებ გაუშვა ხელი კალთას. მე კი აღარ გამიჩნდება შვილიო, თქვა.
...
სვამენ კაცები, ხშირად სვამენ. ეგ არის მაგათი დასვენება. მოვლენ ტყიდან, დაყრიან ოფლიან ტანსაცმელს და შეგროვდებიან რომელიმესთან. ქალები არა, ქალები არ დავდივართ. დასხდებიან, სვამენ პანტისა და მაჟალო ვაშლის არაყს. ზოგს ჭანჭურიც უდგას, კარგი არაყი გამოდის.
ჩვენი კაციც სვამს.
წავა ხოლმე და ხან ვერც ვიგებ, როდის ბრუნდება, სიმთვრალეც ჩუმი იცის. რაც არ უნდა მთვრალი იყოს, ფეხი არ აერევა.
ნეტა რას ლაპარაკობენ ჩვენზე. ნეტა თუ ეკითხებიან, ვინმესთან რომ მიდის, სახლში როგორ ხართო.
შენი ქალები როგორ გყვანანო, თუ ეკითხებიან.
...
ჩემი კაბა ჩავაცვი.
მე ვიწროდ მადგას თეძოებზე, დამიპატარავდა. ისე მოუხდა, ვიდექი და თვალს ვერ ვწყვეტდი. მაინც როგორა ხარ ესეთი ლამაზი-მეთქი. გაეცინა. მიცინის ხოლმე, მომეჩვია.
მერე არ ვიცი, რა დამემართა.
გოგრას ვთესავ ბოსლის ბოლოზე. იქით ვყრით ნაკელს და მსხვილ-მსხვილი, მსუქანი გოგრა იზრდება. იქ იყო, ჩაყუდებულიყო გოგრებში, ზოგს ისევ მაგარი ჰქონდა ღერო და ცულით აჭრიდა.
არ ვიცი, რა დამემართა: ხელი ჩავკიდე და წინ დავუყენე. ნახე-მეთქი, როგორ უხდება ჩემი კაბა.
ჯერ ერთ გოგრას დაჰკრა ცული, მერე ფეხებით გადაუარა ყვითლად გადახსნილს. ღრიალებდა და მთელი ძალით იქნევდა ცულს, სულ ერთიანად გადაჩეხა გოგრები. გამოიქცა სახლისკენ, ცულს ურტყამდა კედლებს, ზანზარებდა სახლი.
უკან დავდევდი და ვყვიროდი, ხომ ამოგადგმევინე-მეთქი ენა. ხომ გაგაგონე.
ზურგჩანთაში ჩატენა ტანსაცმელი. ზოგიც ხურჯინში. არ ვჩუმდებოდი. ტყეში წადი მეთქი, ტყეში. ტყეში უნდა იცხოვროს ნადირმა.
იქით ეს დასდევდა ბღავილით, მამა მამაო. ერთი კი მიიკრა გულზე და ცხენსაც მოახტა.
გადაეშვა თავქვე.
გავეკიდე. დიდხანს მივდევდი გაჭენებულ ცხენს. ისე მივდევდი, სახეში მეყრებოდა ცხენის ფლოქვებიდან ამოყრილი მიწა.
აბა რაღა დააბრუნებდა.
...
მუხლებჩაწყვეტილი მოვდიოდი სახლისკენ, აღარ თავდებოდა გზა. ბინდდებოდა.
მართლა ლეკვივით ჩამჯდარიყო ეზოს ბოლოში, მართლა ლეკვივით წკმუტუნებდა ხელებში თავჩარგული, ბეჩავად ამოჩროდა წვრილი კისერი მამისეული ჯემპრიდან.
გამოვცდი. ნეტა ის სადღაა-მეთქი.
ის გარეთ იდგა, ქარში, ესეთი თხელი კაბით. ბარგი ჩაელაგებინა.
მოვკიდე ხელი იმ პეპლებიან ჩანთას და სახლში შემოვიტანე.
შემოდი-მეთქი, გავძახე. ქარია, ცივა. მე საჭმელს გავამზადებ, ბალღსაც მოგვიშივდებოდა. აშიებს ტირილი.
ცეცხლთან დაჯდა. კაბა ჩამოისწორა მუხლებზე.
ცუდად ენთო ცეცხლი, სიჩუმეში შიშინებდა ნედლი წიფელი.
იჯდა, კანკალებდა ერთიანად. შალი გამოვიტანე და მხრებზე მოვახვიე.
მუცელზე მომადო თავი.
ჩუ-მეთქი, ჩუ.
გავთბებით როგორმე. შეშა ბევრი გვაქვს, გაზაფხულამდე გვეყოფა. თუ არა და ტყეც აქვეა, ყურისძირში.
ლია ლიქოკელი
ღობის პირზე მიირწეოდა ლამაზი ქალის ჩრდილი, ყველაზე ლამაზისა, ვინც კი მინახავს, ეს კი იდგა მიწასჩაჩერებული, ცალ ხელში ცული ეჭირა, ცხენის ფერდზე დაედო მეორე ხელი.
მაგ ცხენს მაინც მოგიკლავ-მეთქი, გავიფიქრე.
შემგრილდა, მკლავებდაკაპიწებული ვიდექი. ტყეს გავხედე, ნისლი ჩამომდგარიყო, ზაფხულის დილის სქელი ნისლი. რძე არ გადმომივიდეს-მეთქი, სახლში შევბრუნდი, თან იმასაც გავაღვიძებ.
წამომჯდარიყო საწოლში, თვალებს იფშვნეტდა. ისე ბეჩავად უჩანდა წვრილ კისერზე შემოდგმული გაჩეჩილი თავი. აღარც მაფერებინებს, სულ ჰაერში მრჩება მოსაფერებლად გაშვერილი ხელი. თუ საკოცნელად გავიწიე, კეფას მომიშვერს, ლეკვივით დაიბერტყავს თავს. უჰ შე მგლის ლეკვო, შე ძაღლის გაჩენილო მგლის ლეკვო.
მე სულ მწყევლიდა დედაჩემი.
საგზალი უნდა გავუმზადო, ტყეში მიდიან. დღესაც წაიყვანს. ამ ბოლო დროს ყოველდღე დაჰყავს. თითქოს სანადიროდ მიდიოდნენ, უთენია აღვიძებს. თვითონ უხარია, კვიცივით გაეკიდება ხოლმე მამამისს, მე კი მებრალება, ძილი აკლდება. მე სულ ძილი მენატრებოდა, მაგხელა რომ ვიყავი.
ისე წამოაგდებს ხოლმე დილაბინდზე, გეგონება სადმე გარბოდნენ, გეგონება ნადირივით გარბოდნენ ხეები ტყიდან.
ჩავალაგე. პური და ყველი, მოხარშული კარტოფილები. ერთიც პატარა ქილა ერბო. რომ დაიღლებიან, ხელ-პირს ხევის წყალში დაიბანენ, მერე ამოალაგებენ და გაზეთზე გაშლიან საგზალს. დანა თვითონ ექნება, პურზე ერბოს გადაუსვამს და გაუწოდებს. ჩაკბეჩს გულიანად იმ თავისი ნაფოტა კბილებით. სახლში ესე კი არ ჭამს. ჩაკბეჩს, ერბოთი მოეპოხება პირი, ხელის ზურგით გადაიწმენდს ტუჩებს. ჩაიღიმილებს მამამისი, ხელი გაექცევა, ქოჩორი რომ მოუჩეჩოს.
ისე ჰგვანან ერთმანეთს, გეგონება ორივე ჩემი გაჩენილი იყოს. დიდ-პატარა ტყუპებივით არიან. ერთნაირად ეფხორებათ წარბები, ერთნაირი რწევით სიარული იციან. ერთი-ორი გაზაფხულიც და მამასავით აიყრის ტანს, არყის ხესავით აუწვრილდა უკვე ფეხები.
მიდიან.
ასე ვაცილებ ყოველ დილას, ასე ვცხოვრობთ. ადრე მარტო ერთი მიდიოდა, მაღალი, ცხენის კისერზე მკლავგადახვეული. თავზე ხელს დამადებდა ხოლმე სახლიდან გასვლისას.
ახლა აღარ მემშვიდობება.
...
ვინ იცხოვრებდა ამ ტყეში, ჩვენნაირები თუ არა. ან ესეთ სახლში ვინ იცხოვრებდა. ჭერიდანაც მიწა ჩამოდის, კედლებიდანაც მიწა ცვივა. ერთი კაცის დასამარხი მიწა გამომაქვს, ცოცხს რომ გამოვუსვამ დილდილას. ჩამოვჯდები მერე და ტყეს გავხედავ. ღობეს მოადგა უკვე ტყე, თითქოს სადაცაა ეზოს კარს შემოაღებს და ჩემს სახელს დაიძახებს. ხან მგონია, დედაჩემის ხმით დაიძახებს.
სულ მწყევლიდა დედაჩემი. უხელთური ვიყავი, ყველაფერი ხელიდან მცვიოდა. ნეტა რაზე ფიქრობ შე არგასაჩენოო, იტყოდა ხოლმე. ვერ მპატიობდა, არგასაჩენი რომ გამაჩინა. ტიროდა ხოლმე, კაცი რომ არ გვყავდა სახლში. უპატრონოები ვიყავით. რა ჩქარა გეზრდება ფეხებიო, დამყვიროდა, რით გიყიდო კიდევ ახალი ფეხსაცმელიო. ტანიც ისე სწრაფად გამეზარდა. მიმოკლდებოდა კაბები, მებერებოდა მკერდი და კიოდა დედაჩემი, როდის ჩაგაბარებ პატრონს, როდის დავისვენებო.
მერე ჩამაბარა პატრონს. ერთი წყვილი საბან-ლეიბი გადამიკრა თოკით. ცოტაც ჯამ-ჭურჭელი. ტრაქტორით წამოიღეს ბარგი, ამ გზაზე ტრაქტორები დადიან მარტო. ჩვენ ფეხით წამოვედით. გრძელი კაბა მეცვა, ტალახში მოვათრევდი კაბის კალთებს. წვიმიანი გაზაფხული იყო და ფეხქვეშ იზილებოდა სველი თიხა. მეშველა-მეთქი, ვფიქრობდი, ვეღარ მომაწვდენს ხმას, ვეღარ მომწვდება მაგის წყევლა. დავისვენებ, ჩემი პატრონი მეყოლება, აი ეს კაცი.
ხელს წამაშველებდა ხოლმე გზაზე, თავს გვერდზე მივაბრუნებდი. არ მინდოდა დაენახა, როგორ ვწითლდებოდი.
მერეც დიდხანს ვწითლდებოდი, თვეები. მამჩნევდა ხოლმე, ეცინებოდა.
...
არც მე მიყურებს. არც მიყურებს და არც მელაპარაკება. თუ რამე თქვა, ისე ლაპარაკობს, თითქოს ცული ეჭიროს და შეშას ჩეხავდეს. ნაფოტებივით ისვრის სიტყვებს. ლამის ლოგინში ჩაიწვინოს ცული და ხერხი. ეგ არის ჩვენი მარჩენალი. ხის მჭრელების სოფელში ვცხოვრობთ. ხეებს ჭრიან ჩვენი კაცები, ყველაზე დიდ ხეებს არჩევენ ტყეში. მერე მორებად ხერხავენ და ყიდიან. ზოგს ასე, მორებად, ზოგსაც შეშად. ამდენი წელია ვუყურებ, როგორ ჭამს სოფელი ტყეს, როგორ გამოუღუნტა მუცელი. ის კი იზრდება, ღობეებს მოადგა. ხან ვფიქრობ, შემოვარდება და გამოგვყრის სახლებიდან.
პირველად რომ დავინახე ჩვენი სახლი, შემეცოდა რაღაცნაირად, სახლი შემეცოდა. პატარა გორაზე იდგა, მარტოკა. ამობურცული მინდორი ტყის პირას, თავზე შემოდგმული დაბალი სახლი, აქა-იქ ჩამტვრეული კრამიტის სახურავით. მერე გამოვცვალეთ სახურავი, ციყვები დახტოდნენ ზედ და კრამიტს ამტვრევდნენ, წყალი ჩამოდიოდა. სულ ბორცვებზეა შეფენილი მთელი სოფელი. რამე რომ გაგიჭირდეს, ყელზე ძარღვები უნდა დაგებეროს ყვირილით, სახლიდან სახლამდე ხმა რომ მიაწვდინო. მარტო ძაღლების ყეფა ისმის. ყველას ჰყავს ერთი დიდი ძაღლი მაინც. ჩვენი მოკვდა, მგლებმა შეგვიჭამეს შარშან.
ეზო გრძელი ლატნებით გვაქვს შემოღობილი. დიდი ეზოა, პანტისა და ვაშლის ხეები გვიდგას, ძროხების სადგომიც ეტევა და ბოსტანიც. ეგ კი არა, სათიბიც გვრჩება, ერთ დიდ ზვინად ვაგროვებთ ეზოში მოთიბულ ბალახს.
სულ ნისლია. ძაღლების ყეფით შემოღობილი ნისლისბუდე სოფელი, გარეთ კი ტყე.
ჭახჭახებენ ჩხიკვები, ყვავები ხის ტოტებზე ირწევიან. ცივა დილა-საღამოს. განა შორს არის შემოდგომა, ნეკერჩხლებს წითელი შეეპარათ ტყეში.
სიცივისა მეშინია. ისე მეშინია სიცივის და რა გამათბობს ზამთრის ღამეებში. ხელ-ფეხი სულ დაყინული მაქვს. ადრე საბნის ქვეშ შევუძვრებოდი ხოლმე, შეხტებოდა, რა გყინავს, ქალოო. ცხელ წვივებზე დავაწყობდი ტერფებს, ხელებს იღლიებში შევუცურებდი. ტკბილად მაძინებდა იმის კანში გამჯდარი ნახერხის სუნი.
წლებია ვეღარ ვთბები ზამთარში. მატყლს ვამატებ საბანში შემოდგომიდან შემოდგომამდე და მაინც ვერ ვთბები.
ვფიქრობდი ხოლმე, მარტოხელა ქალები ალბათ ყველა ერთმანეთს ჰგავს-მეთქი. ეს არა. შარშან მოვიდა და დასახლდა. დიდხანს იყო უპატრონოდ ის ფიცრული ქოხი, მიწის იატაკით, ჩაქცეული სახურავით. იქ ცხოვრება როგორ შეიძლება. თვითონ რას გააკეთებს იმ წვრილი ხელებით და არც არავინ ეხმარება. მგონი მაგის სილამაზისა ეშინიათ, ქალებსაც და კაცებსაც. ხალხში რომ გამოვა, სადმე განაპირას ჩამოჯდება და ზის ღიმილშეყინული. კალთაზე ხელებჩამოწყობილი.
თვითონ არაფერი გააჩნია, ხან ვის მიეშველება და ხან ვის ძროხების წველაში, კარტოფილის დათესვა-ამოღებაში. აძლევენ მერე ყველს, ერბოს, კარტოფილს, ამით გააქვს თავი. ზოგჯერ ხბოებს მიაბარებენ ხოლმე, გარეკავს საძოვრად, დაჯდება ბალახზე და იყურება სადღაც. საქსოვი დააქვს, მაგრამ რაც ვხედავ, ის ერთი წინდა ვერ დაუმთავრებია. დაჯდება, ერთ თვალს ამოიყვანს და ისევ გაირინდება. გულს ვერ ვუდებო, მითხრა ერთხელ. მე არაფერი მიკითხავს, ცხენის გადასაბმელად მივდიოდი ტყისპირა სათიბში. იჯდა ესე, ხელში ნახევრად ამოქსოვილი წინდა ჩაყუჩებოდა, ამომხედა და მითხრა, გულს ვერ ვუდებო.
ყველი და ერბო დაგვაქვს გასაყიდად. ხან ხაჭო და კარაქიც. შევგროვდებით მთელი სოფლის ქალები, ავკიდებთ ცხენებს და მივდივართ ბაზარში. შვიდი კილომეტრი იქით, შვიდი - აქეთ. ჩვენ-ჩვენი ადგილები გვაქვს, ჩავმწკრივდებით ხალხისა და ბუზების ზუზუნში გაოფლილები, და ვყიდით, თუ რამე გამოვიმეტეთ.
მოვდივართ მერე უკან, ყველისა და ჩამლღვარი კარაქის სუნში აზელილები.
გზას გამოჰყურებს ჩემი შვილი. ის არა.
დეკის ყვავილით ავსებდა ხურჯინს. სანადიროდ დადიოდა ზოგჯერ მთებში. შავ-შავ როჭოებს ხოცავდა. მერე დეკას დაკრეფდა და მოჰქონდა, ჩემ წინ წამოაპირქვავებდა გატენილ ხურჯინს. ყვავილები მომიტანა-მეთქი, მეცინებოდა. გავფენდი დეკას სადმე გრილში, ისე უნდა გაშრეს, მზე არ მოახვედრო. დაასხამ ადუღებულ წყალს, ყვითელ ფერს გამოიღებს. კარგია დეკის ცხელი ნაყენი, ხმელ ასკილსაც თუ ჩაყრი. ზამთარს გადაგატანინებს.
აღარ მოაქვს დეკის ყვავილი. პიტნა მიდგას ბოსტანში, პიტნის ჩაისაც დალევ, როცა გცივა.
არ ვიცი, როდის ვიფიქრე პირველად. უკვე ისეთი ცივი იყო, როგორ შევამჩნევდი. ჩემთან ისედაც აღარ წვებოდა, მაგაზე მაინც მივმხვდარიყავი, ქალი ჰყავს-მეთქი. თან სულ ტყეშია, რას გავიგებ. რაც მამა-შვილი ერთად დადიან, მგონი იმის მერე ვიფიქრე. მარტოს უშვებს იქიდან, ტყისპირამდე მოაცილებს, მოჩანჩალდება ესე, მარტოკა, გვიან მოვა მამაო. ძალიანაც არ აგვიანებს, დიდხანს იმასთანაც ვერ ჩერდება ალბათ. იქნებ იმასაც არ ელაპარაკება.
მეც არ ვყოფილვარ ულამაზო. ხან კაცის ტანსაცმლის ჩაცმა მიყვარდა. იდაყვებზე გამოეხეოდა ჯემპრი, ამოვკემსავდი და მე ვიცვამდი. ფართოდ კი მქონდა, ჩამომეკიდებოდა მხრებზე, მაგრამ ისიც მიხდებოდა. ზოგჯერ ჩავიხედავ სარკეში და მიკვირს. იქნება დარდი მალამაზებს. იქნებ ზოგი დარდი ალამაზებს კიდეც. საქმე მაბერებს და დარდი მალამაზებს.
დედაშენს უთხარიო, ეტყვის ის. მამაშენს უთხარიო, ვეუბნები მე.
ეს რომ არ გაგვეჩინა, რა გვეშველებოდა. ჩემზე რომ გაჯავრდება, იმას დაჰყვირის.
მეც.
დგას ასე, შუაში, ენას უკიდებს ისედაც, სულ დაბერილი აქვს თვალები, სულ ცრემლში ამოვლებული. ვუყურებ და ველოდები, როდის გაწყდება ეს შვილის ენით გაკვანძული ძაფი.
ზოგჯერ ისე მინდა, დავჯდე და მოვყვე ჩემი ცხოვრებისა. ტყეში თუ წავალ, ხეებს თუ შევბღავლებ. აბა ვერავის დაუჯდები, ვერავის მოუყვები. ვის სცალია. თუ შევიყრებით ხოლმე ეს საქმეში ჩაწყვეტილი ქალები, ოღონდ ვიცინოთ, სატირალს არავინ ამოუშვებს ყელიდან.
გრძელი ენა გაქვსო, დედაჩემი მეუბნებოდა ხოლმე. არადა წელში ერთხელ თუ შევუბრუნებდი სიტყვას. რაც გავთხოვდი, სულ რამდენჯერმე მოვიდა ჩვენთან, სანამ მოკვდებოდა. ბოლოს რომ იყო, მთელი დღეები მარტო ვარ-მეთქი, დავიჩივლე. აბა შენ ხომ არ ჩამოგიჯდება, შენ როგორ გიყურებს მთელი დღეებიო.
ხელები მქონდა დაღუდუდებული ცივ წყალში რეცხვისგან. ბევრი სარეცხი მიგროვდებოდა, იმდენ წყალს ვერ ვათბობდი. სანამ პატარა იყო ეს ჩემი ლეკვი, ხო მიჭირდა და მერეც, გვიანობამდე იფსამდა. დიდ ტაშტში მქონდა ჩაყრილი რამდენიმე დღის სარეცხი, ისე მტკიოდა ხელები, წყალში ვეღარ ვყოფდი. წამომიპირქვავა ის ტაშტი დედაჩემმა, ქმარ-შვილს როგორ მოუარო, ეგეც არ იცი, ადგება და გაგექცევა ეგ კაციო.
გვიან მოვა მამაო, მითხრა.
როგორ ძალიან უკიდებს ენას. ნეტა სკოლა მაინც უშველიდეს. დაეწყება მალე სწავლა. მაგრამ ზოგჯერ არც ვუშვებ, მეზობელ სოფელშია სკოლა, მეშინია, გზაზეც დადიან მგლები. ქვეყნის ბოლოს ვცხოვრობთ, ხან მგონია, აღარაფერია ამ სოფლის იქით.
სიმინდის ფაფა ამოვუღე ჯამზე, წინ დავუდგი. ჭამე-მეთქი, მოვალ მე.
ბინდი იდგა უკვე ტყეში.
მალე დავინახე. იდგნენ წიფლის ქვეშ, ერთმანეთს აყუდებულები. ჩახვეულები. ისე ჩახვეულები.
წავიდნენ მერე. ავედევნე. სანამ ველზე გავიდოდნენ, დამინახეს. დამინახეს და მოსწყდნენ ერთმანეთს, გადაეშვნენ ტყეში. დიდხანს მესმოდა ფიჩხის მტვრევის ხმა იმათ ფეხქვეშ, ისე გარბოდნენ.
ძლივს მოვათრიე ფეხები შინამდე.
თოფი ავიღე და კართან დავჯექი. ხომ დაბრუნდებოდა. ვიჯექი და ვუსმენდი, როგორ ფრუტუნებდა ღობეზე გამობმული ცხენი.
მივედი და შუბლზე მივაბჯინე თოფი. თავი გააქნია და დაიფრუტუნა. მერე ყელზე მომადო ცხვირი, შემომასუნთქა.
ცხენი პანტის ხის ქვეშ გადავაბი და დავწექი. არ გამიგია, სახლში როდის დაბრუნდა, ჩამეძინა.
თივა ვხვეტეთ მეორე დღეს. გვიან დაიწყო წელს თიბვა, ტყეში სიარულს გადაჰყვა. მეზობლები დაიხმარა მერე და ბევრი დაგვიგროვდა ერთიანად მოთიბული, ვერ ავუდივართ. ესეც კი ეხმარება მამას, ის რომ ზვინს შემოადგება, თივას აწოდებს ქვევიდან. უნდა მოვასწროთ, სანამ ამინდები აირევა. ქვეშ-ქვეშ გამომხედავდა, ბულულს რომ მივუმარჯვებდი. ძაღლი რომ რძეს ამოგიცქლეფს ცეცხლზე შემოსადგმელად გამზადებული ქვაბიდან, ბალანზე რომ რძის წვეთები შეუხმება, ისე ემჩნეოდა გუშინდელი ამბავი.
ვეღარ გავძელი. მალე მოვალ-მეთქი.
ფიწალი არ დამიგდია, წავიყოლე.
სახლს რომ მივადექი, ეზოში ჩამუხლულიყო, რაღაცას თხრიდა. კი მოუწყვია პატარა ბოსტანი.
დამინახა და იქვე ჩაჯდა. ისედაც უფერულია და სულ წაუვიდა ფერი.
ხელში ფიწალი მეჭირა და დავყურებდი ზემოდან.
მერე ვთქვი:
თივის ხვეტაში დაგვეხმარე. ყველს მოგცემ.
კარგიო, თავი დამიქნია. იჯდა და ხელებს ღრმად თხრიდა მიწაში. კანკალებდა მიწა.
არ მეგონა, მართლა თუ მოვიდოდა. თმა თეთრი თავსაფრით გაეკრა, თეთრი პერანგი ეცვა და თეთრზე წვრილი ყვავილებით მოჩითული კაბა.
ვინ დადის თეთრებში გამოწყობილი თივის სახვეტად.
უკვე ოთხნი ვიყავით. ცხელოდა, ტკაცუნობდა ჰაერი. ბევრი ვიმუშავეთ. როგორ დაგვეხმარე-მეთქი, ვუთხარი. იქნება სხვა საქმეებშიც წამაშველო ხელი, გამიმრავლდა საწველი ძროხები, ხილსაც ჩამოკრეფა უნდა, მიწის მოსავალსაც მიხედვა.
ყოჩაღია, მართლა კი დამეხმარა ყველაფერში. თივაც მოვზიდეთ ამასობაში, სახლის საქმეც გამიადვილდა.
ძალიან ქარი ამოვარდა იმ დღეს, წვიმა და სეტყვა წამოაყოლა. სიმინდ-ლობიოს ვაბინავებდით და გვიანობამდე შემორჩა, ვეღარ მიდიოდა. დარჩი-მეთქი, იმ ოთახში გაგიშლი ლოგინს, ყველ-ერბოს რომ ვინახავ. ცოტა უბერავს, ფარღალალაა, მაგრამ მატყლის საბანს დაგაფარებ, თბილად იქნები. დარჩა.
ისე წიოდა იმ ღამეს ქარი. მთელი ღამე დავდიოდი და ფანჯრებს ხელით ვიჭერდი, გაჩუმებულიყვნენ.
მეორე დღეს სახურავახდილი დახვდა ის თავისი მიწური ქოხი. იყავი-მეთქი ჩვენთან, სანამ რამეს მოახერხებ.
კაცს ხმა არ ამოუღია. გახედა ამან, მაგრამ ხმა არ ამოუღია.
მერე წავიდა და დიდი ნაჭრის ჩანთით მოიტანა თავისი ტანსაცმელი. პეპლები ეხატა ჩანთას.
იქნებ ყველანი გავგიჟდით და ვერ გავიგეთ.
...
რომ შემოთენდება, უკვე ვიღვიძებთ. სულ ერთდროულად ვიღვიძებდით, ერთად ვდგებოდით, ცხელ რძეს ვსვამდით. ტუჩებზე რბილად რჩება რძე, ამომკოცნიდა ხოლმე. შემაჩვია დილას რძის სმას. ხან ახალმოწველილსაც მოიყუდებდა, აუდუღებელს.
ისევ ერთად კი ვიღვიძებთ, მაგრამ ჩუმად ვწევართ. არ ვინძრევით. კედლის იქით იმის სუნთქვა ისმის, მძიმედ სუნთქავს. ქალი ასე რომ სუნთქავს, რაღაც უნდა უჭირდეს. მგონი არ უნდა ჰქონდეს ჯანმრთელი ფილტვები. იქნებ ამიტომ არის ესეთი გადაფითრებული. ცისფერი ძარღვები ეტყობა საფეთქლებზე, ყელზე.
არ ვიცი როგორ უძლებენ. როგორ უძლებენ, ეს საღამოები მაინც, ყველა ერთად რომ ვსხდებით, საჭმელს ერთად ვჭამთ. ჭურჭლის ალაგებაშიც დამეხმარება და გავა მერე, მეძინებაო.
ეს ზის, ცულს ლესავს დილისთვის. კიდევ ბევრია მოსანადირებელი რცხილა და წიფელი. იქნება მუხასაც გადაეყაროს. არყსაც ჩამოატყავებს გზად, ცეცხლის დასანთებად გვინდა არყის ხის ქერქი, ზამთარია წინ.
...
მე კი მარტო აღარა ვარ.
კაცებს ტყეში გავისტუმრებთ და ჩვენ ვრჩებით. ორნი. ისე ველაპარაკები, თითქოს ერთიანად ამოვუშვი, რაც ეს წლები ჩუმად ვიყავი. დავიწყე და ვეღარ ვამთავრებ. ხან მგონია ერთი სული აქვს, ყურებზე ხელები აიფაროს, ჩემი ხმა აღარ გაიგონოს ოღონდაც. რაღა გამაჩუმებს. თავისთვის რომ მიჯდება, ან სადმე წავა, მაშინაც ვერ ვჩუმდები. დავდივარ და მარტო ვლაპარაკობ, ვუყვები.
შვილი რომ გყავს, ხან გავიწყდება სხვა დარდი. შევჩივლე, რა ვუყო-მეთქი, ტყის კაცი და მეძროხე მეზრდება ესეც. ლაპარაკი გვიან დაიწყო, მერე კითხვა ძლივს ისწავლა, უჭირს ეხლაც, წასაკითხიც არაფერი გვაქვს სახლში. ტყის მჭრელი გამოვა ალბათ. გამხდარია, მაგრამ ღონიერი.
ვაშლს ვკრეფდით. კალთაში იგროვებდა. უცებ გაუშვა ხელი კალთას. მე კი აღარ გამიჩნდება შვილიო, თქვა.
...
სვამენ კაცები, ხშირად სვამენ. ეგ არის მაგათი დასვენება. მოვლენ ტყიდან, დაყრიან ოფლიან ტანსაცმელს და შეგროვდებიან რომელიმესთან. ქალები არა, ქალები არ დავდივართ. დასხდებიან, სვამენ პანტისა და მაჟალო ვაშლის არაყს. ზოგს ჭანჭურიც უდგას, კარგი არაყი გამოდის.
ჩვენი კაციც სვამს.
წავა ხოლმე და ხან ვერც ვიგებ, როდის ბრუნდება, სიმთვრალეც ჩუმი იცის. რაც არ უნდა მთვრალი იყოს, ფეხი არ აერევა.
ნეტა რას ლაპარაკობენ ჩვენზე. ნეტა თუ ეკითხებიან, ვინმესთან რომ მიდის, სახლში როგორ ხართო.
შენი ქალები როგორ გყვანანო, თუ ეკითხებიან.
...
ჩემი კაბა ჩავაცვი.
მე ვიწროდ მადგას თეძოებზე, დამიპატარავდა. ისე მოუხდა, ვიდექი და თვალს ვერ ვწყვეტდი. მაინც როგორა ხარ ესეთი ლამაზი-მეთქი. გაეცინა. მიცინის ხოლმე, მომეჩვია.
მერე არ ვიცი, რა დამემართა.
გოგრას ვთესავ ბოსლის ბოლოზე. იქით ვყრით ნაკელს და მსხვილ-მსხვილი, მსუქანი გოგრა იზრდება. იქ იყო, ჩაყუდებულიყო გოგრებში, ზოგს ისევ მაგარი ჰქონდა ღერო და ცულით აჭრიდა.
არ ვიცი, რა დამემართა: ხელი ჩავკიდე და წინ დავუყენე. ნახე-მეთქი, როგორ უხდება ჩემი კაბა.
ჯერ ერთ გოგრას დაჰკრა ცული, მერე ფეხებით გადაუარა ყვითლად გადახსნილს. ღრიალებდა და მთელი ძალით იქნევდა ცულს, სულ ერთიანად გადაჩეხა გოგრები. გამოიქცა სახლისკენ, ცულს ურტყამდა კედლებს, ზანზარებდა სახლი.
უკან დავდევდი და ვყვიროდი, ხომ ამოგადგმევინე-მეთქი ენა. ხომ გაგაგონე.
ზურგჩანთაში ჩატენა ტანსაცმელი. ზოგიც ხურჯინში. არ ვჩუმდებოდი. ტყეში წადი მეთქი, ტყეში. ტყეში უნდა იცხოვროს ნადირმა.
იქით ეს დასდევდა ბღავილით, მამა მამაო. ერთი კი მიიკრა გულზე და ცხენსაც მოახტა.
გადაეშვა თავქვე.
გავეკიდე. დიდხანს მივდევდი გაჭენებულ ცხენს. ისე მივდევდი, სახეში მეყრებოდა ცხენის ფლოქვებიდან ამოყრილი მიწა.
აბა რაღა დააბრუნებდა.
...
მუხლებჩაწყვეტილი მოვდიოდი სახლისკენ, აღარ თავდებოდა გზა. ბინდდებოდა.
მართლა ლეკვივით ჩამჯდარიყო ეზოს ბოლოში, მართლა ლეკვივით წკმუტუნებდა ხელებში თავჩარგული, ბეჩავად ამოჩროდა წვრილი კისერი მამისეული ჯემპრიდან.
გამოვცდი. ნეტა ის სადღაა-მეთქი.
ის გარეთ იდგა, ქარში, ესეთი თხელი კაბით. ბარგი ჩაელაგებინა.
მოვკიდე ხელი იმ პეპლებიან ჩანთას და სახლში შემოვიტანე.
შემოდი-მეთქი, გავძახე. ქარია, ცივა. მე საჭმელს გავამზადებ, ბალღსაც მოგვიშივდებოდა. აშიებს ტირილი.
ცეცხლთან დაჯდა. კაბა ჩამოისწორა მუხლებზე.
ცუდად ენთო ცეცხლი, სიჩუმეში შიშინებდა ნედლი წიფელი.
იჯდა, კანკალებდა ერთიანად. შალი გამოვიტანე და მხრებზე მოვახვიე.
მუცელზე მომადო თავი.
ჩუ-მეთქი, ჩუ.
გავთბებით როგორმე. შეშა ბევრი გვაქვს, გაზაფხულამდე გვეყოფა. თუ არა და ტყეც აქვეა, ყურისძირში.
ლია ლიქოკელი
No comments:
Post a Comment